শতাব্দ ষ্টাফ ৰিপ’ৰ্টাৰ, ২৭ আগষ্ট : পৃথিৱীৰ পৰা ১৫,০০,০০০ কিলোমিটাৰ দূৰত অৱস্থিত জেমছ ৱেব টেলিস্কোপে সৌৰজগতৰ বাহিৰৰ এটা গ্ৰহক জুম কৰি চাইছে। ইয়াৰ ফলত যিটো পোৱা গৈছে সেয়া হৈছে কাৰ্বন ডাই অক্সাইড। সৌৰজগতৰ বাহিৰৰ কোনো গ্ৰহত CO2 থকাৰ এইটোৱেই প্ৰথম স্পষ্ট প্ৰমাণ। গ্ৰহটো হৈছে গেছৰ দৈত্য WASP-39 b। পৃথিৱীৰ পৰা ৭০০ আলোকবৰ্ষ দূৰত অৱস্থিত এই গ্ৰহটোৱে আমাৰ ব্যৱস্থাৰ বাহিৰৰ এটা বহিঃগ্ৰহৰ গঠন আৰু গঠনৰ প্ৰথম মূল অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰদান কৰে। নাছাই এতিয়ালৈকে আমাৰ সৌৰজগতৰ বাহিৰৰ ৫০০০ৰো অধিক বহিঃগ্ৰহৰ তালিকা প্ৰস্তুত কৰিছে কাৰণ তেওঁলোকে জীৱনৰ লক্ষণ থাকিব পৰা সম্ভাৱ্য গ্ৰহৰ সন্ধান অব্যাহত ৰাখিছে। এই তথ্য প্ৰকাশ হ’ব বিখ্যাত Nature আলোচনীত। জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীসকলে কয় যে এটা গ্ৰহৰ বায়ুমণ্ডলৰ গঠন বুজাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ; কাৰণ ই আমাক গ্ৰহটোৰ উৎপত্তি আৰু ইয়াৰ বিৱৰ্তন কেনেকৈ হৈছিল সেই বিষয়ে কিছু কথা কয়।
* কাৰ্বন বিচাৰি উলিওৱা
গৱেষকসকলে ৱেবৰ নিয়াৰ-ইনফ্ৰাৰেড স্পেক্ট্ৰ’গ্ৰাফ (NIRSpec) ব্যৱহাৰ কৰি গ্ৰহটো পৰ্যবেক্ষণ কৰিছিল আৰু ৪.১ৰ পৰা ৪.৬ মাইক্ৰনৰ ভিতৰৰ এটা সৰু পাহাৰ লক্ষ্য কৰিছিল, যিটোৱে সৌৰজগতৰ বাহিৰৰ কোনো গ্ৰহত কেতিয়াবা ধৰা পৰা কাৰ্বন ডাই অক্সাইডৰ বিশদ প্ৰমাণ দিয়ে। হাবল ব্যৱহাৰ কৰি গ্ৰহটোৰ পূৰ্বৰ পৰ্যবেক্ষণে গ্ৰহটোৰ বায়ুমণ্ডলত জলীয় বাষ্প, ছডিয়াম আৰু পটাছিয়ামৰ উপস্থিতি নিশ্চিত কৰিছিল। জনছ হপকিন্স বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নাতক ছাত্ৰ জাফাৰ ৰুষ্টামকুলভে কয়— “মোৰ পৰ্দাত তথ্য প্ৰকাশ পোৱাৰ লগে লগে কাৰ্বন ডাই অক্সাইডৰ ডাঙৰ বৈশিষ্ট্যই মোক আকৰ্ষণ কৰিলে। ই আছিল এক বিশেষ মুহূৰ্ত।” ইফালে কেলিফৰ্ণিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ নাটালি বাটালহা, যিয়ে দলটোৰ নেতৃত্ব দিছিল, তেওঁ কয়— “বহিঃগ্ৰহ বিজ্ঞানৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সীমা অতিক্ৰম কৰি WASP-39 bত কাৰ্বন ডাই অক্সাইডৰ ইমান স্পষ্ট সংকেত ধৰা পেলোৱাটোৱে সৰু, স্থলজ আকাৰৰ গ্ৰহত বায়ুমণ্ডল ধৰা পেলোৱাৰ বাবে ভাল লক্ষণ দেখুৱায়।”
* WASP-39 b কি?
WASP-39 b হৈছে এটা গৰম গেছৰ দৈত্য যিটো বৃহস্পতিৰ প্ৰায় এক চতুৰ্থাংশ আৰু শনিৰ আকাৰৰ। এই গ্ৰহটোৰ ব্যাস বৃহস্পতিতকৈ ১.৩ গুণ বেছি আৰু ইয়াৰ উষ্ণতা ৯০০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ পৰ্যন্ত। গ্ৰহটোৱে নিজৰ নক্ষত্ৰটোৰ অতি ওচৰত প্ৰদক্ষিণ কৰে। মাত্ৰ সূৰ্য আৰু বুধৰ মাজৰ দূৰত্বৰ প্ৰায় এক অষ্টমাংশ দূৰত্বত চাৰিটা পৃথিৱী-দিনৰ অলপ বেছি সময়ৰ ভিতৰত এটা বৰ্তনী সম্পূৰ্ণ কৰে। ২০১১ চনত এদশকৰো অধিক পূৰ্বে এই গ্ৰহটো প্ৰথমবাৰৰ বাবে আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছিল আৰু ইয়াক ট্ৰেনজিট পদ্ধতিৰে নিশ্চিত কৰা হৈছিল, যেতিয়া তৰাটোৰ চাৰিওফালে এটা গ্ৰহ থকাৰ বাবে তৰাটোৰ উজ্জ্বলতা সময়ে সময়ে ম্লান হৈ পৰে। ট্ৰেনজিটৰ সময়ত কিছুমান তৰাৰ পোহৰ গ্ৰহটোৱে সম্পূৰ্ণৰূপে গ্ৰহণ কৰে (যাৰ ফলত সামগ্ৰিকভাৱে ম্লান হৈ পৰে) আৰু কিছুমান গ্ৰহটোৰ বায়ুমণ্ডলৰ জৰিয়তে সংক্ৰমিত হয়। জেমছ ৱেব টেলিস্কোপৰ দলটোৱে অনব’ৰ্ডত একাধিক যন্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰি গ্ৰহটোৰ বিষয়ে অধিক বিশদভাৱে অধ্যয়ন কৰিবলৈ সাজু হৈছে।
