দ্বিতীয়টো চমৎকাৰ! ডাৱৰ-পানী থকা গ্ৰহৰ অৱস্থিতি ধৰা পেলালে জেমচ ৱেব স্পেচ টেলিস্কোপে
0 20
শতাব্দ ষ্টাফ ৰিপ’ৰ্টাৰ, ১৪ জুলাই : হাজাৰ আলোকবৰ্ষ দূৰত এখন পৃথিৱী। সূৰ্যও আছে। আৰু তাৰ চাৰিওফালে এটা বিশাল গেছীয় ভৰ প্ৰদক্ষিণ কৰি আছে। যেন মহাকাশৰ তীব্ৰ ক’লা আন্ধাৰত এখন আইনাত এই পৃথিৱীৰ প্ৰতিবিম্ব প্ৰতিফলিত হৈছে। পানী, ডাৱৰ, ধোঁৱা…সকলো চিন স্পষ্ট। নাছাৰ জেমছ ৱেব স্পেচ টেলিস্কোপৰ দ্বিতীয়টো চমক। ১৩ জুলাইত জেমছ ৱেবে এটা বিল্ডিং নক্ষত্ৰমণ্ডলৰ ফটো প্ৰকাশ কৰিছিল। পৃথিৱীৰ দৰে জীৱন-বন্ধুত্বপূৰ্ণ গ্ৰহৰ সম্ভাৱনাৰ কথা ইয়াৰ আগতেও ইংগিত দিয়া হৈছে। টেলিস্কোপৰ লেন্সেৰে বন্দী কৰা ভিন্ন গ্ৰহৰ ফটো দেখিও কৌতুহলৰ সৃষ্টি হৈছে। জেমছ ৱেবৰ আগতে ইমান স্পষ্ট ফটো কোনেও দিয়া নাছিল। নাছাৰ মতে WASP-96 হৈছে ক্ষুদ্ৰপথৰ এটা বহিঃগ্ৰহ। ৫ হাজাৰ অনুৰূপ বহিঃগ্ৰহ চিনাক্ত কৰা হৈছে। পৃথিৱীৰ সদৃশ তৰা এটাক প্ৰদক্ষিণ কৰা সৌৰজগতৰ বাহিৰৰ গ্ৰহক বহিঃগ্ৰহ বোলে। গ্ৰহ WASP-96 ফিনিক্স নক্ষত্ৰমণ্ডলত অৱস্থিত, আমাৰ গ্ৰহৰ পৰা প্ৰায় ১১৫০ আলোকবৰ্ষ দূৰত পৃথিৱীৰ দক্ষিণ আকাশত। ই এটা গেছীয় বস্তু; সৌৰজগতৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষভাৱে সম্পৰ্কিত নহয়। বৃহস্পতিৰ ভৰৰ আধাতকৈও কম। ইয়াৰ ব্যাস বৃহস্পতিৰ ১.২ গুণ। সৌৰজগতৰ আন যিকোনো গ্ৰহতকৈ ই বহু বেছি ফুলি উঠে। তাপমাত্ৰাও বসবাসযোগ্য নহয়, ৫৩৮ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ। ইয়াৰ বাহিৰেও আন কিছুমান কথা চাবলগীয়া। গ্ৰহটো ইয়াৰ নক্ষত্ৰৰ পৰা বৰ বেছি দূৰত নহয়। সূৰ্যৰ আটাইতকৈ ওচৰৰ গ্ৰহটো হৈছে বুধ। ইহঁতৰ মাজৰ দূৰত্ব WASP-96 আৰু ইয়াৰ সূৰ্য্যৰ মাজৰ দূৰত্বৰ ১/৯ ভাগ। পৃথিৱীৰ চাৰে তিনিদিনত গ্ৰহটো এবাৰ নিজৰ নক্ষত্ৰটোৰ চাৰিওফালে ঘূৰি থাকে। এই সামগ্ৰিক চৰিত্ৰ অৰ্থাৎ বৃহৎ আকাৰ, কম কক্ষপথৰ সময়, ফুলি উঠা বায়ুমণ্ডলে WASP-96ৰ আশে-পাশে মহাকাশ বিজ্ঞানীসকলৰ আগ্ৰহ আকৰ্ষণ কৰিছে। এনে বিশদ তথ্য আগতে কেতিয়াও পোৱা হোৱা নাছিল। জেমছ ৱেবৰ পূৰ্বৰ হাবল টেলিস্কোপে বিগত দুটা দশকত অসংখ্য বহিঃগ্ৰহ পৰ্যবেক্ষণ কৰি ইয়াৰ বায়ুমণ্ডল বিশ্লেষণ কৰি ২০১৩ চনত প্ৰথমে পানীৰ উপস্থিতি স্পষ্টভাৱে চিনাক্ত কৰিছিল। কিন্তু জেমছ ৱেবে এই অভিযানক আচৰিত কৰি তুলিছে। শীঘ্ৰেই হয়তো এটা জীৱন অনুকূল গ্ৰহ আৱিষ্কাৰ হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে। যোৱা ২১ জুনত জেমছ ৱেবৰ নিয়াৰ-ইনফ্ৰাৰেড ইমেজাৰ এণ্ড স্লিটলেছ স্পেক্ট্ৰ’গ্ৰাফ (NIRISS) দ্বাৰা WASP-96ক বন্দী কৰা হৈছিল। সেইদিনা গ্ৰহটো যেতিয়া নিজৰ নক্ষত্ৰৰ কাষেৰে পাৰ হৈ যায় তেতিয়া তাৰ ওপৰত তৰাটোৰ ৰশ্মি পৰে। ইয়াৰ পিছত ই এক্স’প্লেনেটটো প্ৰতিফলিত হোৱাৰ পিছত প্ৰায় চাৰে ৬ ঘণ্টা ধৰি দৃশ্যমান হৈ থাকে। সেই প্ৰতিফলিত পোহৰৰ পথ অনুসৰণ কৰি দূৰৰ গ্ৰহটোৰ প্ৰতিটো চৰিত্ৰ জনা যায়। আকাৰ, কক্ষপথ, অস্তিত্ব। এইবাৰ প্ৰথমবাৰৰ বাবে এনে বিশদ তথ্য জানিব পৰা গৈছে। কৃতিত্ব জেমছ ৱেবক দিবই লাগিব। এই টেলিস্কোপৰ এটা বিশেষ বৰ্ণালী আছে। ই পানী, অক্সিজেন, মিথেন বা কাৰ্বন-ডাই অক্সাইড ধৰা পেলাব পাৰে। এই বৰ্ণালী ব্যৱহাৰ কৰি বিজ্ঞানীসকলে এটা ভিন্ন গ্ৰহৰ বায়ুমণ্ডলত কিমান জলীয় বাষ্প, কাৰ্বন আৰু অক্সিজেন থাকে, গ্ৰহটোৰ বায়ুমণ্ডলৰ আনুমানিক উষ্ণতা আৰু গভীৰতা জানিব পাৰে। গ্ৰহৰ জন্মৰ পৰা জীৱনীপৰ্যন্ত সকলো জানিব পৰা যায়। এনেদৰেই এদিন মানুহে বিচাৰি পাব নেকি পৃথিৱীৰ দৰে বাসোপযোগী আন এটা গ্ৰহ?
0 20
