শতাব্দ ষ্টাফ ৰিপ’ৰ্টাৰ, ১ আগষ্ট : শেহতীয়াকৈ চৌদি আৰৱত প্ৰত্নতাত্ত্বিক জৰীপৰ খননৰ সময়ত প্ৰায় ৮ হাজাৰ বছৰ পুৰণি এখন চহৰ আৱিষ্কাৰ হৈছে। ইয়াৰ উপৰি এটা প্ৰাচীন মন্দিৰৰ লেখ-জোখো পোৱা গৈছে। এনে অৱস্থাত চৌদি আৰৱৰ আটাইতকৈ পুৰণি চহৰখনত মন্দিৰটো পোৱাৰ খবৰ দ্ৰুতগতিত সমগ্ৰ বিশ্বতে বিয়পি পৰিল। একে সময়তে খননৰ সময়ত মন্দিৰটো পোৱাৰ উপৰি বহু বস্তু পোৱা গৈছিল, যিয়ে পুৰাতত্ত্ববিদসকলকো আচৰিত কৰি তুলিছে। চৌদি আৰৱৰ সংবাদ মাধ্যমৰ খবৰ অনুসৰি, ৰাজধানী ৰিয়াধৰ দক্ষিণ-পশ্চিম অংশত অৱস্থিত আল-ফাউ (Al-Faw) চহৰত এই প্ৰাচীন মন্দিৰটো পোৱা গৈছিল। এই প্ৰসংগত আৰব নিউজে প্ৰকাশ কৰিছে যে চৌদি আৰব আৰু ফ্ৰান্সৰ প্ৰত্নতত্ত্ববিদসকলৰ যৌথ পদক্ষেপত ছৌদি আৰব ঐতিহ্য আয়োগৰ এটা দলে আল-ফাহ চহৰত খননৰ সময়ত মন্দিৰটো আৱিষ্কাৰ কৰে। এই খননৰ সময়ত এটা প্ৰাচীন মানৱ বসতিও পোৱা গৈছিল। যাৰ পৰা ধাৰণা কৰা হৈছে যে তাত নিশ্চয় বহু মানুহ বাস কৰিছিল। খবৰ অনুসৰি এই বসতিসমূহ নৱপ্ৰস্তৰ যুগৰ বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে। জৰীপ, প্ৰত্নতাত্ত্বিক খনন, লেজাৰ স্কেনিং আৰু ৰাডাৰ ব্যৱহাৰ কৰি মূল বসতিসমূহৰ অৱশিষ্ট আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। পুৰাতত্ত্ববিদসকলে ফটোগ্ৰাফী, ড্ৰ’ন জৰীপ, ভূ-ভৌতিক জৰীপ আৰু পোহৰ ধৰা পেলোৱা কৌশল ব্যৱহাৰ কৰি ঐতিহাসিক সামগ্ৰী উন্মোচন কৰিছিল। কিন্তু, তাত থকা মন্দিৰৰ উপস্থিতিয়ে সকলোকে আচৰিত কৰি তুলিছে। কেৱল সেয়াই নহয়, মন্দিৰৰ ওচৰতে বেদীৰ ধ্বংসাৱশেষো পোৱা গৈছে বুলি জনা যায়। এইক্ষেত্ৰত পুৰাতত্ত্ববিদসকলে ভাবে যে তাত বাস কৰা বাসিন্দাসকলে হয়তো পূজাৰ উপৰি ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতিও কৰিছিল। ইফালে আৰব নিউজৰ মতে, এতিয়া মন্দিৰটোৰ অধিকাংশই হেৰাই গৈছে। কিন্তু মন্দিৰৰ শিলৰ অৱশিষ্ট এতিয়াও আছে। মূলতঃ টুৱাইক পৰ্বতৰ প্ৰান্তত এটা বেদীৰ কিছু অংশ পোৱা গৈছিল। এই ক্ষেত্ৰত ধাৰণা কৰা হৈছে যে এই মন্দিৰটো আল-ফা নগৰৰ বাসিন্দাসকলৰ বাবে উপাসনাস্থলী হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। খবৰ পোৱা গৈছে যে, খননৰ সময়ত পুৰাতত্ত্ববিদসকলে সেই স্থানত সিঁচৰতি হৈ থকা ২,৮০৭টা সমাধিও পাইছে, যিবোৰক মুঠ ছটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হৈছে। তদুপৰি তাত ধৰ্মীয় শিলালিপিও পোৱা গৈছে। ইয়াৰ অধিকাংশতেই প্ৰাচীন দেৱতাসকলক সম্বোধন কৰা হৈছে। শিলত এই দেৱতাৰ নাম ‘খাল’ বুলি লিখা আছে। ইয়াৰ উপৰি পুৰাতত্ত্ববিদসকলে চাৰিটা কীৰ্তিচিহ্নস্বৰূপ অট্টালিকাৰ উপস্থিতি বিচাৰি পাইছে। কাৰণ, তাত শ শ ভূগৰ্ভস্থ জলধাৰা পোৱা গৈছে। অৰ্থাৎ তাত পানী জমা কৰাৰ বাহিৰেও কৃষিৰ বাহিৰেও দৈনন্দিন কাম-কাজত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। প্ৰসংগক্ৰমে ৱাদি আল-দাৱাছাৰৰ পৰা ১০০ কিলোমিটাৰ দক্ষিণে ৱাদি আল-দাৱাছাৰ আৰু নাজৰান চহৰ সংযোগ কৰা আধুনিক পথত এই আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে। আল-ফাৰৰ বিশাল স্থানত এই জৰীপ আৰু খনন কাৰ্য আৰম্ভ কৰিছিল ছৌদি আৰৱৰ পুৰাতত্ত্ববিদ ড° আব্দুল ৰহমান আল-আনছাৰীৰ নেতৃত্বত কিং ছৌদ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰচেষ্টাই। যিটো বিগত ৪০ বছৰ ধৰি চলি আছে।